Η συζήτηση του προϋπολογισμού του 2023 γίνεται κάτω από βάρος των πρόσθετων οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων συνεπεία της Ουκρανικής κρίσης, αλλά και της παράτασης της υγειονομικής αβεβαιότητας που προκαλεί η συνέχιση της πανδημίας του κορωνοϊού. Συνέπειες οι οποίες έχουν επιφέρει σημαντικές αλλαγές τόσο στις εργασιακές σχέσεις, όσο και στο οικονομικό μοντέλο.

Για μια ακόμα φορά επιβεβαιώνονται οι διαχρονικές αδυναμίες της κυπριακής οικονομίας, λόγω του μοντέλου που υιοθετήθηκε πριν από 30 χρόνια και το οποίο παραμένει αμετάβλητο. Αδυναμίες τις οποίες η ΕΔΕΚ υποδείκνυε όλα τα προηγούμενα χρόνια, αλλά οι εκάστοτε Κυβερνήσεις δεν επέδειξαν την ανάλογη ευαισθησία και ανταπόκριση.

Η ΕΔΕΚ τόνιζε την αναγκαιότητα οι προϋπολογισμοί να αλλάξουν φιλοσοφία. Να μην αποσκοπούν μόνο στην επίτευξη ποσοτικών στόχων αλλά και ποιοτικών, για να προσδώσουν σταδιακά στην οικονομία μας μακροοικονομική σταθερότητα. Τόνιζε ακόμα ότι η επικέντρωση αποκλειστικά στους τομείς των κατασκευών, του τουρισμού και των υπηρεσιών, θέτει σε κίνδυνο την οικονομική σταθερότητα και την κοινωνική συνοχή, δεδομένου ότι είναι τομείς ιδιαίτερα εύθραυστοι, που επηρεάζονται από εξωγενείς και άρα μη ελεγχόμενους παράγοντες. Ακόμα και σε αυτούς τους τομείς η πολιτική διαχείρισης ήταν και εξακολουθεί να είναι μονοδιάστατη.

Στον τουριστικό τομέα εξακολουθεί να απουσιάζει ο ποιοτικός τουρισμός, όπως ο ιατρικός, ο συνεδριακός, ο αθλητικός.

Στον κατασκευαστικό τομέα επαναλήφθηκε το φαινόμενο της υπερθέρμανσης, η οποία λόγω της ανεπαρκούς κυβερνητικής πολεοδομικής και στεγαστικής πολιτικής, οδήγησε σε τρομακτική αύξηση του κόστους στέγασης. Σε συνδυασμό με τις εκποιήσεις, τη μείωση των μισθών και την αυστηροποίηση της διαδικασίας δανειοδότησης, η απόκτηση κατοικίας κυρίως από τα νεαρά ζευγάρια, έχει καταστεί σχεδόν αδύνατη.

Φυσικά, επιστέγασμα αυτής της πολιτικής ήταν το σκάνδαλο των πολιτογραφήσεων. Η δημοσιοποίησή του εκτός από τις οικονομικές επιπτώσεις, εξέθεσε την πατρίδα μας διεθνώς, απώλεσε την αξιοπιστία της, πλήγηκε το κύρος και η υπόστασή της.

Δεν αναμέναμε και δεν προσδοκούσαμε ριζικές αλλαγές στη βάση των υποδείξεων και των προτάσεών μας. Όμως οι εμπειρίες του παρελθόντος θα έπρεπε να προβληματίσουν τους εκάστοτε κυβερνώντες και σταδιακά να λάβουν μέτρα, ώστε η κυπριακή οικονομία να επεκταθεί και σε νέους καινοτόμους και υψηλής τεχνολογίας τομείς.

Να ετοιμαστούν προγράμματα και να γίνουν επενδύσεις για ποιοτική αναβάθμιση του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα της οικονομίας, ώστε η πατρίδα μας να αποκτήσει σχετική επάρκεια καταναλωτικών αγαθών και να μειωθεί η εξάρτηση από τα εισαγόμενα. Η Ουκρανική κρίση ανέδειξε την σημασία αυτού του τομέα της οικονομίας. Για την υλοποίηση αυτού του στόχου πέραν από την απορρόφηση κεφαλαίων από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά προγράμματα, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και το πλούσιο επιστημονικό δυναμικό της πατρίδας μας, που θα οδηγούσε σε μείωση της ανεργίας και της μετανάστευσης κυρίως των νέων.

Επιπρόσθετα επιβάλλεται η ετοιμασία προγράμματος ανάπτυξης ειδικών καλλιεργειών για την παραγωγή προϊόντων στη βάση των εδαφικών και κλιματολογικών συνθηκών, τα οποία να κατοχυρωθούν ως ΠΟΠ, καθώς και της ενίσχυσης του τομέα της μεταποίησης.

Τέλος, σημαντικός παράγοντας στην ποιοτική ανάπτυξη είναι και η ανθρωποκεντρική μορφή που πρέπει να χαρακτηρίζει την οικονομική πολιτική του κράτους. Οι πόροι πρέπει να έχουν κατά το δυνατόν ομοιόμορφη κατανομή στους πολίτες, είτε άμεσα, είτε έμμεσα. Αυτό θα μειώσει την φτωχοποίηση των πολιτών και θα συμβάλει ουσιαστικά στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, η οποία βρίσκεται σε στάδιο αποδόμησης. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η Κύπρος βρίσκεται στην τελευταία θέση της Ε.Ε. αναφορικά με την κατανομή του εισοδήματος. Τα τελευταία 20 χρόνια η μεσαία τάξη, η οποία αποτελούσε τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας, έχει συρρικνωθεί επικίνδυνα.

Μέσα σε αυτό το πνεύμα η ΕΔΕΚ διαχρονικά καταθέτει προτάσεις οικονομικής και κοινωνικής στήριξης των νέων, των κατοίκων της υπαίθρου, των ορεινών και ημιορεινών περιοχών, των χαμηλοσυνταξιούχων και γενικά των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού.

Προτάσεις κοινωνικής συνοχής οι οποίες στοχεύουν σε:
• ενίσχυση του στεγαστικού προγράμματος, αύξηση της επιδότησης και ένταξη σε αυτό όλων των κοινοτήτων, προς όφελος των νεαρών ζευγαριών και των ευπαθών οικογενειών,
• αξιοποίηση των αγροτεμαχίων για στέγαση των ιδιοκτητών τους,
• παραχώρηση δυνατότητας στους πρόσφυγες για μεταφορά συντελεστή δόμησης για προσωπική αξιοποίηση ή πώληση,
• προικοδότηση του ταμείου στήριξης των προσφύγων.

Άμεσα συνδεδεμένος με τα παραπάνω είναι και ο τομέας των κρατικών υπηρεσιών, ο οποίος στις πλείστες των περιπτώσεων κινείται με αδικαιολόγητη βραδύτητα, επιτείνει την γραφειοκρατία παρεμποδίζοντας την υλοποίηση σημαντικών αναπτυξιακών επενδύσεων. Ως αποτέλεσμα η παραγωγικότητα του δημόσιου τομέα βρίσκεται περίπου στο 75% του μ.ό. των χωρών της ευρωζώνης και η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα.

Σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσαν να υιοθετηθούν πρόσθετες δράσεις όπως:
• Μείωση της γραφειοκρατίας και αύξηση της παραγωγικότητας της Δημόσιας Υπηρεσίας με περαιτέρω αξιοποίηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
• Περιφερειακή αποκέντρωση υπηρεσιών και απλοποίηση διαδικασιών.
• Εκπόνηση σχεδίου αξιοποίησης κρατικής γης για την ανέγερση νέων σύγχρονων, λειτουργικών και μειωμένης περιβαλλοντικής επιβάρυνσης κτιρίων, για να στεγασθούν υπουργεία και κρατικές υπηρεσίες. Δεν δικαιολογείται το κράτος να ξοδεύει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο για να τις στεγάσει σε ακατάλληλα υποστατικά.

Δεν παραγνωρίζουμε τις προσπάθειες που καταβάλλονται στο πλαίσιο της πράσινης ανάπτυξης και του Προγράμματος Ανάκαμψης. Όμως εκτιμούμε ότι ο ρυθμός υλοποίησης είναι βραδύς με αποτέλεσμα να μην ικανοποιούνται οι στόχοι. Αυτό επιφέρει πρόσθετο οικονομικό κόστος λόγω της υποχρέωσης για αγορά θερμοκηπιακών ρύπων. Τις επιπτώσεις από αυτή τη βραδύτητα τις βιώνει σήμερα ο πολίτης, ο οποίος καλείται να πληρώσει λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος κατά 180% ψηλότερους από το πραγματικό κόστος κατανάλωσης.

Δεν παραγνωρίζουμε τις προσπάθειες που έγιναν, ούτε μηδενίζουμε τη σχετική βελτίωση των δεικτών της κυπριακής οικονομίας. Η βελτίωση όμως δεν είναι σε βαθμό που να δημιουργεί κλίμα σιγουριάς και ασφάλειας, πολύ δε περισσότερο ενθουσιασμό. Δεν πρέπει να οδηγούμαστε σε εφησυχασμό. Είναι σημαντικό να αξιοποιηθεί η χαλάρωση των δημοσιονομικών μέτρων από την Ε.Ε. και να γίνουν νέοι σχεδιασμοί που να οδηγούν:
• σε ουσιαστική και όχι σε επίπλαστη βελτίωση της οικονομίας,
• σε αποτύπωση της πραγματικής οικονομίας με επιστημονικό τρόπο, και
• η βελτίωση των αριθμών να αντανακλά και στο βιοτικό επίπεδο του λαού, κυρίως των μικρομεσαίων εισοδημάτων.

Η ΕΔΕΚ με σοβαρότητα και εποικοδομητική συνέργεια καταθέτει σειρά προτάσεων για την βελτίωση της οικονομίας με στόχο την αντιμετώπιση των τυχόν οικονομικών, κοινωνικών και εργασιακών επιπτώσεων στους πολίτες. Ελπίζουμε, ή καλύτερα είμαστε αισιόδοξοι, ότι η ΕΔΕΚ θα βρίσκεται στην επόμενη κυβέρνηση της πατρίδας μας για να συμβάλει στην υλοποίηση μιας ανθρωποκεντρικής κυβερνητικής πολιτικής, όπως αυτή έχει ήδη ανακοινωθεί από τον υποψήφιο Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη, η οποία θα έχει ως προτεραιότητα την κοινωνική πολιτική στήριξη των ευάλωτων ομάδων, την πάταξη της διαφθοράς και την επίλυση του μεταναστευτικού που πέραν των όποιων άλλων επιπτώσεων αποτελεί μορφή υβριδικού πολέμου της Τουρκίας σε βάρος της πατρίδας μας.

Αναπτυξιακός ή διαχειριστικός ο Προϋπολογισμός του 2022;
Για ακόμα μία χρονιά ο προϋπολογισμός είναι κατά βάση διαχειριστικός και όχι αναπτυξιακός. Για να αποκτήσει αναπτυξιακή μορφή πρέπει να περιληφθούν και έργα ανταποδοτικού χαρακτήρα, τα οποία θα εξασφαλίζουν στο κράτος εισοδήματα με τα οποία να χρηματοδοτούνται νέα έργα.

Φορολογική πολιτική
Σε περιόδους οικονομικής κρίσης ή/και δυσπραγίας είναι σημαντικό με αποφάσεις και πρωτοβουλίες να δίνονται κίνητρα για είσοδο στην πραγματική οικονομία χρημάτων. Να αυξάνεται η ρευστότητα, η διακίνηση κεφαλαίων και κατ΄ επέκταση να αυξάνουν και τα έσοδα του κράτους. Κλασσική περίπτωση η φορολογική αμνηστία του 2005, όπου συνέβαλε στην αποφυγή της ένταξης της Κύπρου σε πρόγραμμα δημοσιονομικής επιτήρησης και οδήγησε σε αναθέρμανση της οικονομίας για να καταστεί τελικά δυνατή η ένταξη στην ευρωζώνη.
Παρά τις συνεχείς κυβερνητικές εξαγγελίες δεν παρατηρήθηκε μείωση της φοροδιαφυγής.
Οι ανείσπρακτοι φόροι ανέρχονται σε εκατοντάδες εκατομμύρια.
Η δυσλειτουργία του Τμήματος Φορολογίας είναι εμφανής.
Η μεγάλη καθυστέρηση στην επιβεβαίωση των φορολογικών δηλώσεων οδηγεί αναπόφευκτα σε σημαντική απώλεια εσόδων.
Η επέκταση του χρόνου για δικαίωμα αναθεώρησης των φορολογικών δηλώσεων στα 5 χρόνια, θα επιφέρει πρόσθετο πρόβλημα στην έγκαιρη είσπραξη του φόρου.

Από την πλευρά της ΕΔΕΚ καταθέσαμε στην Κυβέρνηση προτάσεις οι οποίες θα μπορούσαν να αυξήσουν την ρευστότητα, να μειώσουν τη φοροδιαφυγή και να περιορίσουν την παραοικονομία, όπως:
• μείωση των συντελεστών φορολογίας,
• μείωση του χρόνου που μεσολαβεί από τη λήξη του φορολογικού έτους και υποβολής της φορολογικής δήλωσης,
• δραστική μείωση του χρόνου εξέτασης των φορολογικών δηλώσεων και καθορισμού του τελικού ποσού φορολογίας,
• παραχώρηση κινήτρων για έγκαιρη αποπληρωμή οφειλών προς το κράτος,
• παραχώρηση κινήτρων για επενδύσεις σε μονάδες υψηλής τεχνολογίας καθώς και στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα της οικονομίας,
• πολεοδομική αμνηστία για μονοκατοικίες και διπλοκατοικίες με βάση τα τετραγωνικά μέτρα της υπέρβασης και με παράκαμψη των γραφειοκρατικών διαδικασιών που εφαρμόζονται σήμερα,
• προκήρυξη νέου εσωτερικού κρατικού Ομολόγου με διαβάθμιση χρόνου και επιτοκίου (από 2 μέχρι 5 χρόνια και με επιτόκιο από 1 μέχρι 2%), ειδικά αυτή την περίοδο όπου σε μεγάλες καταθέσεις υπάρχει αρνητικό επιτόκιο. Τα χρήματα αυτά πέραν από την αύξηση της ρευστότητας του κράτους σε περίπτωση μη διάθεσης για κάλυψη έκτακτων κρατικών αναγκών, μπορούν να αξιοποιηθούν για την αποπληρωμή άλλων κρατικών δανείων με μεγαλύτερο επιτόκιο.

Επιπρόσθετα, επιβάλλεται η υιοθέτηση μέτρων για δικαιότερη κατανομή των φορολογικών βαρών στους πολίτες, ώστε σταδιακά να μειωθεί το οικονομικό χάσμα μεταξύ των ψηλών και των χαμηλών εισοδημάτων.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Ε.Ε. η Κύπρος βρίσκεται στην τελευταία θέση όσον αφορά την κατανομή του εθνικού εισοδήματος. Από την οικονομική ανάπτυξη ευνοείται ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού, ενώ το 24% περίπου του πληθυσμού βρίσκεται κάτω ή κοντά στο όριο της φτώχειας.

Οι μισθοί του ιδιωτικού τομέα βρίσκονται καθηλωμένοι σε χαμηλά επίπεδα, ενώ οι εργασιακές συμφωνίες σε μεγάλο βαθμό έχουν αποδομηθεί. Η τρομακτική αύξηση της τιμής των καυσίμων, του ηλεκτρικού ρεύματος, των καταναλωτικών προϊόντων και ειδικά αγαθών πρώτης ανάγκης, οδήγησε σε ακόμα πιο δυσμενή θέση μεγάλο ποσοστό των πολιτών, ειδικά νέων όπου το ποσοστό της ανεργίας εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα ψηλό.

Αν και τα στοιχεία για το 2022 καταγράφουν σταθεροποίηση της ανεργίας, εντούτοις στερούνται αντικειμενικής ανάλυσης δεδομένου ότι σε αυτά δεν συνυπολογίζονται:
• Οι σχεδόν 30 χιλιάδες συμπατριώτες μας κατά το πλείστο νέοι επιστήμονες, οι οποίοι είτε παρέμειναν στο εξωτερικό μετά τις σπουδές τους είτε μετανάστευσαν για σκοπούς εργασίας.
• Όσοι απολύθηκαν από τον τραπεζικό, τον Ημικρατικό ή τον ιδιωτικό τομέα και είναι ηλικίας άνω των 55 χρόνων και δεν είναι εγγεγραμμένοι στον κατάλογο ανέργων.
• Οι λήπτες δημοσίου βοηθήματος (Ε.Ε.Ε.).
• Οι εποχιακοί άνεργοι της ξενοδοχειακής βιομηχανίας.
• Εάν μάλιστα σε αυτούς προστεθούν και οι υποαπασχολούμενοι που ανέρχονται περίπου στο 14% του συνόλου των εργαζομένων, τότε η κατάσταση εξακολουθεί να είναι ανησυχητική.

Δημόσιο χρέος (Δ.Χ.):
Το Δ.Χ. παρά τη σημαντική μείωση περίπου στο 90% του ΑΕΠ, σε σχέση με το 103,6% του 2021, εξακολουθεί να βρίσκεται σε ψηλά επίπεδα. Εάν συγκριθεί με το αντίστοιχο του 2007 (45,1%), είναι πολύ εύκολο να γίνει αντιληπτό ότι λανθασμένες κυβερνητικές επιλογές και αποφάσεις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, οδήγησαν την οικονομία σε σοβαρούς κινδύνους, με αποτέλεσμα η πατρίδα μας να έχει τον υψηλότερο ιδιωτικό δανεισμό και το δεύτερο ψηλότερο ποσοστό Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ).

Κοινωνική πολιτική
Όσον αφορά την κοινωνική πολιτική δεν παραβλέπουμε το γεγονός ότι υπήρξαν αποφάσεις και προς την ορθή κατεύθυνση. Σε αυτό φυσικά συνέβαλε και η υιοθέτηση σειράς προτάσεων που κατατέθηκαν από την ΕΔΕΚ. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται:
• Η καθιέρωση κατώτατης σύνταξης.
• Η σύνταξη χηρείας στους άνδρες.
• Η παραχώρηση σύνταξης στο 50ο έτος σε άτομα που πάσχουν από Μεσογειακή Αναιμία.
• Η επέκταση κατά 2 βδομάδες της γονικής άδειας.
• Η άδεια πατρότητας.
• Η επιδότηση βρεφονηπιακής φροντίδας σε εργαζόμενες μητέρες.
• Η επιδότηση της διακίνησης εργαζομένων.
• Η στήριξη σε κάποιο βαθμό αυτοτελώς εργαζομένων και επιχειρήσεων που έχουν πληγεί από την πανδημία.
• Η ενίσχυση του προγράμματος στεγαστικής πολιτικής.
• Η επιδότηση της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών συστημάτων σε οικίες των ορεινών και ημιορεινών περιοχών.
• Η παραχώρηση του επιδόματος ασθενείας σε εργαζόμενους ηλικίας 63-65 ετών που δεν έχουν συνταξιοδοτηθεί.
• Η έναρξη μελέτης για την παραχώρηση σύνταξης στο 63ο έτος χωρίς την αποκοπή του 12% σε εργαζόμενους σε βαριά και επικίνδυνα επαγγέλματα.

Παρά την υλοποίηση των ανωτέρω προτάσεων δεν υπάρχει ακόμα ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα κοινωνικής πολιτικής, το οποίο να στηρίζει αποτελεσματικά τις ομάδες του πληθυσμού που βρίσκονται σε δύσκολη οικονομική κατάσταση ή αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα κοινωνικής φύσης.
Δεν έχουν ακόμα υλοποιηθεί:
• η Κοινωνική Λειτουργός της γειτονιάς σε μια περίοδο έξαρσης της ενδοοικογενειακής βίας,
• η σύσταση Υπηρεσίας στήριξης γυναικών που έχουν υποστεί βία ή σεξουαλική παρενόχληση,
• η λειτουργία Ξενώνων Φιλοξενίας Αστέγων μέχρι την επίλυση του στεγαστικού-τους προβλήματος,
• η υλοποίηση στεγαστικών προγραμμάτων για παραχώρηση κατοικίας σε νεαρά ζευγάρια σε τιμή κόστους ή σε ευπαθείς οικογένειες με συμβολικό ενοίκιο,
• η θεσμοθέτηση βρεφονηπιακών σταθμών στις μεγάλες επιχειρήσεις για φύλαξη των παιδιών των εργαζόμενων μητέρων.

Τέλος, απουσιάζουν προτάσεις οι οποίες να θέτουν σε στέρεες βάσεις την ουσιαστική αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας, ενός από τα μεγαλύτερα κοινωνικά προβλήματα που βρίσκεται σε εξέλιξη στην πατρίδα μας και μετά την τουρκική κατοχή ίσως αποδειχθεί το μεγαλύτερο εθνικό πρόβλημα.

Χρηματοπιστωτικός τομέας.
Ο χρηματοπιστωτικός τομέας έχει καταστεί η αχίλλειος πτέρνα της οικονομίας αλλά και η πηγή μεγιστοποίησης των κοινωνικών προβλημάτων. Πέραν από την ασυδοσία την οποία επέδειξε στο παρελθόν δυστυχώς με την ανοχή των κυβερνώντων αλλά και των εποπτικών αρχών, στη σημερινή κρίσιμη περίοδο επιδεικνύει κοινωνική αναλγησία. Για τα δικά του λάθη απορροφήθηκαν τα Αξιόγραφα, κουρεύτηκαν οι καταθέτες και αυξήθηκε επικίνδυνα ο αριθμός των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ).

Λειτούργησε αυταρχικά σε βάρος των πολιτών, εκμεταλλευόμενος τα ισχυρά όπλα που του παραχώρησε η πλειοψηφία της Βουλής σχετικά με τις εκποιήσεις ακινήτων αλλά και της αποστέρησης από τους πολίτες του δικαιώματος να προσφεύγουν στη δικαιοσύνη για να προστατεύσουν κατά νόμιμο τρόπο τα δικαιώματά τους. Δείγματα αυτού του αυταρχισμού είναι:
• Τα κωλύματα για την αναδιάρθρωση δανείων
• Οι παράλογες υπερχρεώσεις
• Οι άδικες εκποιήσεις ακινήτων
• Οι παρεμβάσεις για την αναστολή ή/και ματαίωση λήψης μέτρων προστασίας των πολιτών
• Η άρνηση κατοχύρωσης της πραγματικής αντικειμενικής αξίας του ενυπόθηκου ακινήτου
• Η ασυδοσία σε βάρος των εγγυητών

Η πρόσφατη αύξηση των επιτοκίων, πέραν από τον κίνδυνο αύξησης των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων, επιφέρει σημαντικό κόστος στην καθημερινότητα των πολιτών. Επιβάλλεται η αύξηση να επιμεριστεί ισόποσα μεταξύ της τράπεζας και του δανειολήπτη.
Για ακόμα ένα χρόνο το κράτος αδιαφορεί για την έστω μερική στήριξη των κουρεμένων καταθετών, των εξαπατημένων κατόχων αξιόγραφων (αν και υπήρχε μνημονιακός όρος που δεν υλοποιήθηκε), των κουρεμένων ταμείων προνοίας.

Υπουργείο Άμυνας
Σε περίοδο ασύμμετρων απειλών της Τουρκίας σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων, της εδαφικής και θαλάσσιας ακεραιότητας της Κύπρου, η ανάγκη διατήρησης αναβαθμισμένης επιχειρησιακής ικανότητας της Ε.Φ. είναι επιβεβλημένη. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έγιναν βήματα προς την ορθή κατεύθυνση. Με αυτή την ευκαιρία θα ήθελα ως πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Άμυνας να εκφράσω την ευαρέσκειά μου προς την πολιτική και διοικητική ηγεσία του Υπουργείου Άμυνας και τη διοίκηση της Ε.Φ., για την άψογη συνεργασία που είχαμε, καθώς και τις ευχαριστίες μου προς τα μέλη της Επιτροπής για το πολύ εποικοδομητικό κλίμα που υπάρχει στην Επιτροπή.

Αυτό όμως δεν θα πρέπει να μας οδηγεί σε επανάπαυση. Αντίθετα πρέπει να συμβάλει στην περαιτέρω ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύος της Ε.Φ., και της αναβάθμισης του αξιόμαχου του ανθρώπινου δυναμικού της. Επιβάλλεται να
• Αξιοποιηθεί ακόμα περισσότερο ο στρατηγικός ρόλος της Κύπρου στην αν. Μεσόγειο.
• Ενεργοποιηθεί αναβαθμισμένα το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού χώρου Ελλάδας – Κύπρου.
• Αξιοποιηθούν οι κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με τις χώρες της περιοχής και της Ε.Ε. στο πλαίσιο των τριμερών ή τετραμερών συνεργασιών.
• Δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για συμμετοχή στις μεγάλες πολιτικές άμυνας και ασφάλειας της Ε.Ε..

Η ορθολογική απόκτηση νέων σύγχρονων, υψηλής τεχνολογίας και αποτελεσματικότητας οπλικών συστημάτων, όπως πολλές φορές μέχρι σήμερα έχουμε τονίσει, θα ενισχύσει ακόμα περισσότερο το αξιόμαχο και το ηθικό των ενόπλων δυνάμεων της πατρίδας-μας και θα αναβαθμίσει περαιτέρω την αποτρεπτική τους ισχύ.

Υπουργείο Υγείας
Η πανδημία του κορωνοϊού αλλά και η εφαρμογή της β΄ φάσης του ΓεΣΥ, αποκάλυψε σε μεγάλο βαθμό τους κινδύνους που ελλοχεύουν για τη βιωσιμότητά-του, λόγω του λανθασμένου τρόπου υλοποίησης της σχετικής νομοθεσίας. Η ευθύνη ανήκει τόσο στο Υπουργείο όσο και στον ΟΑΥ. Φυσικά συνυπεύθυνοι είναι και όλοι όσοι για τους δικούς-τους λόγους αντί να συμβάλουν στη διόρθωση των στρεβλώσεων, προσφέρουν άμεσα ή έμμεσα πολιτική στήριξη συνέχισής τους.

Οι καταχρήσεις σε εργαστηριακές, παρακλινικές εξετάσεις, αναλώσιμα, φάρμακα, λόγω κυρίως της πολιτικής που ακολουθεί ο ΟΑΥ, επέφεραν μια επικίνδυνη αύξηση του σφαιρικού προϋπολογισμού. Ενώ οι μελέτες καθόριζαν μέγιστο ποσό τα 920 εκ. σε πλήρη εφαρμογή του ΓεΣΥ, το 2023 οι δαπάνες θα ανέλθουν στο 1.5 δις, δηλ αύξηση περίπου 65%.

Παρά την αύξηση δεν υπάρχει και η ανάλογη ποιοτική αναβάθμιση των προσφερομένων υπηρεσιών. Αντίθετα, για πρώτη φορά έχουμε λίστες αναμονής και στον Ιδιωτικό τομέα, ενώ παρατηρούνται σημαντικές ελλείψεις σε φάρμακα πρώτης ανάγκης.

Επειδή από την αρχή υποδεικνύαμε τους κινδύνους που ελλοχεύουν, γιατί η έγνοια μας δεν είναι μόνο το σήμερα αλλά και το αύριο, βρισκόμαστε συνεχώς υπό την κατηγορία ότι τάχατες δεν θέλουμε το ΓεΣΥ. Η ΕΔΕΚ η οποία:
• Από την ίδρυσή της διεκδικούσε το ΓεΣΥ
• Για να ψηφίσει τους προϋπολογισμούς του 1999 έθεσε ως όρο την κατάθεση του νομοσχεδίου για το ΓεΣΥ, το οποίο κατατέθηκε τον Μάρτιο του 1999 και ψηφίστηκε τον Απρίλιο του 2001.
• Με συστηματικές παρεμβάσεις προς τον ΠτΔ οδήγησε στην επικαιροποίηση της νομοθεσίας τον Ιούνιο του 2017 και έναρξη εφαρμογής τον Ιούνιο του 2019.

Θα ήθελα να ακούσω από τους κατηγόρους μας τί έπραξαν μέχρι το 2001 που ψηφίστηκε το πρώτο νομοσχέδιο;
Τί έπραξαν από τον Απρίλιο του 2001 όταν ψηφίστηκε η νομοθεσία μέχρι το 2005 που διορίστηκε το πρώτο Δ.Σ. του ΟΑΥ;
Τί έπραξαν όταν τον Σεπτέμβριο του 2010 η τότε Κυβέρνηση με διάφορες δικαιολογίες ανέστειλε επ΄ αόριστον την υλοποίηση του ΓεΣΥ;
Τί έπραξαν όταν η υλοποίηση του ΓεΣΥ ήταν Μνημονιακός όρος;

Επιπρόσθετα, οι δήθεν υποστηρικτές του σημερινού ΓεΣΥ τι έπραξαν:
• Όταν η Νομική Υπηρεσία, μετά από αίτημα της ΕΔΕΚ, διαπίστωσαν παραβίαση της νομοθεσίας;
• Όταν η Ελεγκτική Υπηρεσία στις εκθέσεις-της διαπιστώνει οικονομική διασπάθιση;
• Όταν αρκετές υπηρεσίες δεν εντάχθηκαν στη β΄ φάση την 1η Ιουνίου 2020, όπως προνοούσε η νομοθεσία, αλλά με 6 μήνες καθυστέρηση, ενώ οι πολίτες κατέβαλαν τις εισφορές-τους;
• Όταν Ιδιωτικά νοσηλευτήρια ήταν εντός και εκτός του ΓεΣΥ;
• Όταν τα εντός ΓεΣΥ ιδιωτικά νοσηλευτήρια δεν έχουν εντάξει τα ΤΑΕΠ όπως προνοεί η νομοθεσία;
• Όταν γιατροί που είναι εκτός ΓεΣΥ αλλά προσφέρουν υπηρεσίες σε ασθενείς του ΓεΣΥ αμείβονται δια μέσου των εντός ΓεΣΥ νοσηλευτηρίων;
• Όταν τα συμβόλαια που υπέγραψε ο ΟΑΥ με τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια, με τη σύμφωνη γνώμη του υπουργείου Υγείας, εισάγετο με έμμεσο τρόπο το πολυασφαλιστικό προς όφελος των ασφαλιστικών εταιρειών και σε βάρος του ΓεΣΥ, με ταυτόχρονη δημιουργία δύο κατηγοριών ασθενών τους προνομιούχους και τους μη;
• Όταν τα συμβόλαια με τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια για τις ίδιες ιατρικές πράξεις τιμολογούνται διαφορετικά ανάλογα με την ποιότητα όπως ισχυρίζονται, του νοσηλευτηρίου, αλλά στην περίπτωση των τεχνικών αναλωσίμων η αμοιβή είναι η ίδια ανεξάρτητα από την ποιότητα. Γεγονός το οποίο ενδεχομένως να οδηγεί και σε διαπλοκή;

Ο τρόπος εφαρμογής της 2ης φάσης στην ουσία αποστερεί από τους ασθενείς του δικαιώματος για ελεύθερη επιλογή γιατρού και νοσηλευτηρίου, που αποτελεί τη βασική φιλοσοφία του ΓεΣΥ.

Ο τρόπος εφαρμογής του προσωπικού γιατρού οδηγεί σε αδικαιολόγητες σπατάλες και υποβαθμίζει σημαντικά την ποιότητα των προσφερομένων υπηρεσιών.

Τα Δημόσια Νοσηλευτήρια πρέπει να αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του ΓεΣΥ, όπως επιβεβαιώθηκε και από την πρόσφατη πανδημία και όχι μόνο. Δυστυχώς η προσπάθεια διοικητικής αναδιοργάνωσης και επιστημονικής αναβάθμισης καθυστέρησε αρκετά. Η καθυστέρηση δεν ήταν τυχαία. Ήταν συνειδητή επιλογή και εξυπηρετούσε συμφέροντα και σκοπιμότητες.

Ποιος είχε την ευθύνη για το γεγονός ότι, από την ψήφιση του επικαιροποιημένου νομοσχεδίου τον Ιούνιο του 2017, μέχρι και την εφαρμογή του:
• δεν προχώρησε καμιά μελέτη για την κάλυψη των αναγκών των Δημόσιων Νοσηλευτηρίων σε εξοπλισμό, σε αναλώσιμα και σε κλινικές ώστε να μπορούν να προσφέρουν υψηλού επιπέδου ιατρική περίθαλψη σε ολόκληρη την επικράτεια;
• δεν αντιμετωπίστηκε η υποστελέχωση σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό;
• δεν προχώρησε η διοικητική αναδιοργάνωση και η δημιουργία συνθηκών οικονομικής επιβίωσης σε συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού;
• δεν ολοκληρώθηκε η κοστολόγηση των υπηρεσιών που προσφέρει ο δημόσιος τομέας, με αποτέλεσμα να έχει σημαντική απώλεια εσόδων την οποία κλήθηκε να καλύψει ο φορολογούμενος πολίτης;

Οι λόγοι είναι προφανείς, με τη λήξη της πενταετίας όπου το κράτος δεν θα μπορεί να καλύψει τα τυχόν ελλείμματα, τα Δημόσια Νοσηλευτήρια να ιδιωτικοποιηθούν. Ποιοι θα έχουν τα κέρδη από μια τέτοια εξέλιξη; Γι΄ αυτό και δεν ήταν τυχαία η επιλογή ως πρώτου προέδρου του ΟΚΥπΥ του κου Νίκολσον.
Όταν είχαμε υποδείξει τους κινδύνους από το διορισμό-του και τη σύγκρουση συμφέροντος που υπήρχε και πάλι είχαμε κατηγορηθεί. Όταν επιβεβαιωθήκαμε κανένας δεν απολογήθηκε.

Είναι προφανές ότι κάποιοι επιδιώκουν το ΓεΣΥ να έχει την τύχη των Κυπριακών Αερογραμμών και κάποιοι την τύχη του Συνεργατισμού.
Δεν θα τους κάνουμε το χατίρι. Κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες και ανεξάρτητα δυσκολιών, η ΕΔΕΚ θα συνεχίσει να αγωνίζεται για ένα πραγματικό ΓεΣΥ στην υπηρεσία των πολιτών και κυρίως αυτών που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να εξασφαλίσουν υψηλού επιπέδου περίθαλψη με άλλους τρόπους.

Κυπριακό
Κλείνοντας την ομιλία μου για τον προϋπολογισμό του 2023 δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ και στο εθνικό-μας πρόβλημα.
Σε μια περίοδο ασύμμετρων απειλών σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της πατρίδας-μας, της τρίτης εισβολής του Αττίλα στη θαλάσσια περιοχή της ΑΟΖ, της έναρξης εποικισμού της Αμμοχώστου, βρισκόμαστε ενώπιον ενός νέου αδιεξόδου λόγω της προκλητικής αξίωσης της κατοχικής δύναμης και του κατοχικού καθεστώτος, για αποδοχή της «κυριαρχικής ισότητας» και των δύο κρατών, ως προϋπόθεσης για επανέναρξη των συνομιλιών.
Η συσσωρευμένη εμπειρία από το παρελθόν πρέπει να αξιοποιηθεί για τον καθορισμό της διαδικασίας αλλά και της βάσης των συνομιλιών.
Από το 1976 ακολουθείται η ίδια διαδικασία. Όχι μόνο δεν οδήγησε σε λύση, αλλά αντίθετα οδήγησε το Κυπριακό σε εκτροχιασμό.
Το μετέτρεψε από πρόβλημα εισβολής και κατοχής σε θέμα διακοινοτικής διευθέτησης με κίνδυνο περαιτέρω υποβάθμισης σε ενεργειακής ρύθμισης ή/και ΜΟΕ.
Βοήθησε την Τουρκία να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά κέρδη, όπως:
• την παραμονή στρατευμάτων και μετά τη λύση,
• τη διατήρηση απροσδιόριστης μορφής εγγυήσεων,
• την εκ περιτροπής προεδρία,
• την αριθμητική εξίσωση στα θεσμικά όργανα του κράτους,
• τη θετική ψήφο στη λήψη των αποφάσεων,
• την νομιμοποίηση των εποίκων και την απόδοση ως χρήστες, δικαιωμάτων ιδιοκτησίας επί των περιουσιών που παράνομα κατέχουν,
• την εγγυημένη πλειοψηφία ιδιοκτησίας γης και πληθυσμού.
• την αναβάθμιση του κατοχικού καθεστώτος,
• την αναγνώριση του εκπροσώπου της κατοχής ως ισότιμου συνομιλητή του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Στην ουσία μέσα από την «πολιτική ισότητα» η Τουρκία απέκτησε το δικαίωμα να διεκδικεί λύση Συνομοσπονδίας. Η δε κατοχύρωση και της «κυριαρχικής ισότητας» θα της δώσει το δικαίωμα για νόμιμη ανακήρυξη τουρκικού κράτους στην κατεχόμενη περιοχή ως εναλλακτικού σεναρίου σε περίπτωση αποτυχίας υλοποίησης του πρωταρχικού-της στόχου, που ήταν και παραμένει η ΔΔΟ με πολιτική ισότητα.
Τέλος, όπως κατ΄ επανάληψη έχει επιβεβαιωθεί, η όλη διαδικασία αξιοποιείται και από διάφορες χώρες της Ε.Ε. για να αποφύγουν την επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας για την πειρατική πολιτική που ακολουθεί στην αν. Μεσόγειο, για να μην επηρεαστούν τα συμφέροντά-τους λόγω των εμπορικών και οικονομικών-τους σχέσεων με την Τουρκία.
Ενώ στη Ρωσία επέβαλαν άμεσες κυρώσεις μετά την εισβολή στην Ουκρανία, στη Λευκορωσία λόγω του μεταναστευτικού, στην Τουρκία αντίθετα παραχώρησαν ειδικό καθεστώς και οικονομική στήριξη. Κατά τα άλλα η λειτουργία της Ε.Ε. στηρίζεται στις αρχές του δικαίου και της αλληλεγγύης.
Τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα των διαφόρων πρωτοβουλιών, αλλά και των συνομιλιών πρέπει να μας οδηγήσουν σε αφύπνιση και αλλαγή τακτικής.
Σήμερα όσοι παραμένουμε πιστοί στην ετυμηγορία του λαού και επιδιώκουμε λύση δημοκρατική, λειτουργική και βιώσιμη και όχι λύση συγκαλυμμένης συνομοσπονδίας, που ήταν και είναι σταθερά ο πάγιος στόχος της Τουρκίας, βρισκόμαστε υπό κατηγορία ότι δεν θέλουμε λύση.
Για την ΕΔΕΚ δεν υπήρξαν και δεν υπάρχουν διλήμματα και αμφιταλαντεύσεις. Αγωνίζεται για:
• Την επαναφορά του κυπριακού στη διεθνή του βάση ως προβλήματος εισβολής και κατοχής.
• Τη σύγκληση διεθνούς διάσκεψης όπως προνοεί η σχετική απόφαση της Γ.Σ. του ΟΗΕ και όχι σύγκληση άτυπης ή τυπικής 5μερούς.
• Την κατά προτεραιότητα συζήτηση για την εφαρμογή των αποφάσεων της Γ.Σ. του ΟΗΕ για:
• τερματισμό της κατοχής,
• άμεση αποχώρηση των τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων,
• επιστροφή των προσφύγων Ε/Κ και Τ/Κ σε συνθήκες ασφάλειες,
• επαναπατρισμό των εποίκων,
• άμεση επιστροφή της πόλης της Αμμοχώστου στους νόμιμους κατοίκους-της υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Σήμερα οφείλουμε να στείλουμε για ακόμα μία φορά ένα σαφές μήνυμα:
• Δεν πρόκειται να αποδεχθούμε και να νομιμοποιήσουμε λύση ΝΑΤΟικής έμπνευσης και τουρκικής προέλευσης, μια λύση για την υλοποίηση της οποίας υπήρξαν αλλεπάλληλες συνομωσίες οι οποίες κατέληξαν στο προδοτικό πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή το 1974.
• Δεν πρόκειται να νομιμοποιήσουμε τα δεδομένα της εισβολής.
• Δεν είναι δυνατόν να επιτρέψουμε η Κυπριακή Δημοκρατία να καταλυθεί και να αντικατασταθεί από ένα νέο συνεταιριστικό συνομοσπονδιακό κράτος.
• Θα αγωνισθούμε για μια δημοκρατική λύση η οποία να διασφαλίζει σε όλους τους πολίτες-της ίσα δικαιώματα και ένα ασφαλές και ειρηνικό μέλλον, με πλήρη κατοχύρωση των τεσσάρων ελευθεριών της Ε.Ε. και του ευρωπαϊκού κεκτημένου χωρίς παρεκκλίσεις, σε ολόκληρη την επικράτεια.

Επειδή τελευταία είμαστε στόχος επιθέσεων από διάφορες πλευρές, με χρήση σκόπιμα παραποιημένων δεδομένων. Κατανοητή η ανησυχία και η αμηχανία κάποιων. Δεν πρόκειται να πυροδοτήσουμε αντιπαραθέσεις. Από την πλευρά της ΕΔΕΚ επειδή δεν περιοριζόμαστε στο σήμερα, αλλά βλέπουμε και το αύριο, δεν θέλουμε να αποκόψουμε γέφυρες επικοινωνίας και συνεννόησης. Όμως προειδοποιούμε ότι εάν αυτή η τακτική συνεχιστεί η ΕΔΕΚ θα απαντήσει όχι με παραποιημένα δεδομένα αλλά με τεκμηριωμένα και αδιάσειστα στοιχεία.

Γραφείο Τύπου
Λευκωσία, 7 Δεκεμβρίου 2022