«Μου είπαν είσαι μικρός
Εάν κάνεις ένα ακόμα βήμα θα σε αφανίσω
Τους είπα
Αν δεν το κάνω θα είμαι ακόμα πιο μικρός»

Ο Αγαπημένος μας Γιατρός, ο Βάσος Λυσσαρίδης, του οποίου σήμερα τελούμε το πρώτο ετήσιο μνημόσυνο, έκανε όχι ένα αλλά πολλά βήματα στην πολυτάραχη ζωή του.
Μια ζωή γεμάτη αγώνες και αγωνίες.

Αγώνες για:
• την πατρίδα μας και τον Ελληνισμό,
• τους λαούς της Αφρικής και της Ασίας που στέναζαν κάτω από τον αποικιακό ζυγό,
• την κατάργηση του ρατσιστικού Απαρτχάιντ στη Ν. Αφρική και την απελευθέρωση του Νέλσον Μαντέλα,
• την απελευθέρωση της Παλαιστίνης και την ίδρυση Παλαιστινιακού κράτους,
• την αποκατάσταση των δικαιωμάτων των Κούρδων
Αγωνίες για:
• την εθνική και φυσική επιβίωση του λαού μας,
• την απελευθέρωση της πατρίδας μας από τον Βρετανικό αποικιακό ζυγό,
• την αποτροπή των κινδύνων και την αποφυγή των παγίδων που έκρυβαν οι συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου,
• την υπεράσπιση της Κυπριακής Δημοκρατίας κατά την διάρκεια της τουρκοανταρσίας του 1963-64,
• την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα και την προστασία της κρατικής μας υπόστασης που κινδύνευε από την προδοτική υπονόμευση της χούντας των Αθηνών την επταετία 1967-1974,
• την προάσπιση της συνταγματικής νομιμότητας από την παράνομη δράση της ΕΟΚΑ Β΄,
• την έκβαση της ένοπλης αντίστασης στο προδοτικό πραξικόπημα του Ιουλίου του 1974 και της τουρκικής εισβολής που ακολούθησε,
• την αποκατάσταση της συνταγματικής νομιμότητας με την επιστροφή του εξόριστου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου,
• τη ματαίωση των τουρκικών διχοτομικών σχεδίων που επακολούθησαν,
• την επούλωση των πληγών από την κατοχή, την προσφυγοποίηση 200 χιλ. συμπατριωτών μας, την οικονομική και κοινωνική ανισότητα που προκλήθηκε,
• την προστασία της Κυπριακής Δημοκρατίας από το διχοτομικό σχέδιο Ανάν.

Είναι ίσως από τις ελάχιστες περιπτώσεις όπου η πλούσια ελληνική γλώσσα είναι πολύ φτωχή για να αποδώσει την πολύπλευρη προσφορά του Β. Λυσσαρίδη στην πατρίδα, την πολιτική, την ιατρική, την ποίηση, τη ζωγραφική.
Θα μπορούσαν να ειπωθούν χιλιάδες λέξεις, να διαβαστούν εκατοντάδες σελίδες για την προσωπικότητα ενός αυτοδημιούργητου Έλληνα της Κύπρου, ενός διορατικού και ακούραστου ηγέτη, ευγενικού, δίκαιου, σεμνού που προσέφερε στην πατρίδα μας και το λαό μας με ανιδιοτέλεια όσα περισσότερα μπορούσε.

Ο αγαπημένος μας γιατρός, ήταν μια ιδιαίτερα ξεχωριστή περίπτωση ανθρώπου, που έδωσε υπόσταση στις ιδέες του. Η αγάπη και η φλόγα του για τον Ελληνισμό δεν έσβησαν ποτέ, μέχρι και την τελευταία στιγμή. Δεν έχανε την ευκαιρία να τονίζει ότι «ο αγωνιστής όσα περισσότερα προσφέρει στην πατρίδα του, τόσα περισσότερα χρωστά».

Ενέπνεε τους συνεργάτες του, με το παράδειγμα και τον χαρακτήρα του, τους οδηγούσε να αναζητούν και να υπολογίζουν την αξία και τη σημασία ακόμα και των λεπτομερειών, που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επιτυχία του αγώνα επιβίωσης του λαού μας, στην εμπέδωση των δημοκρατικών θεσμών και τη σοσιαλιστική αλληλεγγύη προς τους συνανθρώπους μας.
Τίμησε τόσο την Ιατρική, όσο και την πολιτική. Δεν πήρε, έδωσε αξία στις θέσεις που τάχθηκε να υπηρετήσει, του Βουλευτή για 46 ολόκληρα χρόνια και του Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων την περίοδο 1986-1991.

Ο χρόνος μιας επιμνημόσυνης ομιλίας είναι ανεπαρκής, για να μπορέσει κάποιος να απαριθμήσει όλα όσα πρέπει, χωρίς να παραλείψει σημαντικές στιγμές της βιολογικής και πολιτικής του πορείας, και να μην τον αδικήσει.

Πολλές είναι οι ιδιαίτερες στιγμές που σημάδεψαν τη ζωή του και ταυτίστηκαν με την σύγχρονη ιστορία της πατρίδας μας.
Είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσεις ποιες πρέπει να αναφέρεις και ποιες να παραλείψεις.

Όμως, η 15η και η 30η Αυγούστου 1974 εκτιμώ ότι κατατάσσονται ανάμεσα στις κορυφαίες.
Επιβεβαίωσαν την φιλοπατρία και τη μεγαλοψυχία του, την ευγένεια, την αποφασιστικότητα, τη διαγραφή του κινδύνου και την απουσία φόβου, αλλά και τη συγχώρεση που απλόχερα προσέφερε ακόμα και σε όσους έθεταν σε κίνδυνο την ίδια του τη ζωή.

Η παρουσία του Βάσου Λυσσαρίδη στη σύσκεψη της 15ης Αυγούστου 1974, στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, σε μια αίθουσα γεμάτη από οπλοφόρους της ΕΟΚΑ Β΄, για να συζητηθεί το σχέδιο παράδοσης της πατρίδας μας στην Τουρκία, το γνωστό σχέδιο Γκιουνές, παρά τις προειδοποιήσεις ότι η ζωή του βρισκόταν σε κίνδυνο και θα ήταν καλύτερα να απέχει, ταυτίστηκε με μια από τις πλέον σημαντικές στιγμές της πολιτικής του διαδρομής.

Αφού με τεκμηριωμένη πολιτική επιχειρηματολογία έπεισε για την ανάγκη απόρριψης του σχεδίου Γκιουνές, απευθυνόμενος προς τους οπλοφόρους της ΕΟΚΑ Β΄ είπε:

«Απευθύνομαι σε σας που με μισάτε. Εγώ δεν αισθάνομαι μίσος για κανένα. Αισθάνομαι αγάπη. Καλώ όλους να παραμερίσετε τα μικρά και τα μίση. Είναι θέμα εθνικής αναγκαιότητας. Είναι θέμα πατριωτισμού. Δεν είναι θέμα προσώπων. Είναι θέμα εθνικής επιβίωσης».

Τα πρόσωπα έσκυψαν, τα όπλα σίγησαν. Αυτό όμως που δεν έγινε στις 15 έγινε στις 30 Αυγούστου. Οι γνωστοί - άγνωστοι δολοφόνοι επιχείρησαν να τον δολοφονήσουν για να φιμώσουν τις ιδέες του. Να τερματίσουν την αντίσταση ενάντια στη συνταγματική εκτροπή που επέφερε το προδοτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου και να αποτρέψουν την επιστροφή του Αρχ. Μακαρίου.

Ο στόχος δεν επιτεύχθηκε. Ο Γιατρός επέζησε. Έχασε όμως τη ζωή του ο συναγωνιστής και συνεργάτης του, ο Δώρος Λοΐζου, για να μετατραπεί σε αιώνιο σύμβολο του αγώνα για ψωμί και λευτεριά. Με τη δολοφονία του Δώρου Λοΐζου έκλεισε και ο κύκλος δολοφονιών των στελεχών της ΕΔΕΚ, που άρχισε στις 5 Απριλίου 1973 με τη δολοφονία στη Λάρνακα του πρωτομάρτυρα της αντίστασης, του Κόκου Φωτίου.

Με το πρόσωπο και το πουκάμισο ματωμένο έδωσε συγχώρεση στους δολοφόνους. Κάλεσε τα στελέχη της ΕΔΕΚ να αποφύγουν τα αντίποινα και τον λαό να παραμείνει ενωμένος, να αγωνιστεί για τη συνταγματική νομιμότητα, την επιστροφή του Αρχ. Μακαρίου και την αντιμετώπιση των δεδομένων της τουρκικής εισβολής και κατοχής. Ταυτόχρονα η δήλωση «οι ιδέες δεν δολοφονούνται» παραμένει διαχρονική παρακαταθήκη για τους μελλοντικούς αγωνιστές.

Έκτοτε, ο Βάσος Λυσσαρίδης, εξέφραζε ένα παράπονο, ότι ζούσε με μια δανεική ζωή και ότι ο Δώρος του στέρησε ένα όρθιο και περήφανο θάνατο.
Παρ΄ όλα αυτά ο βιολογικός του κύκλος ολοκληρώθηκε με περηφάνια και αξιοπρέπεια, όπως έζησε σε όλη του τη ζωή.

Έφυγε όμως με μια επιθυμία ανεκπλήρωτη.

Να περπατήσει Λεύτερος στο Λεύτερο Πενταδάκτυλο. Αυτόν που οι ηρωικοί συναγωνιστές του, οι Κοκκινοσκούφηδες, στις 24 Απριλίου 1964 απελευθέρωσαν από τους τούρκους στρατιώτες της ΤΟΥΡΔΥΚ και τους Τ/Κύπριους στασιαστές της ΤΜΤ, ματαιώνοντας τα σχέδια της Άγκυρας για επέκταση του Τ/Κυπριακού θύλακα της Λευκωσίας μέχρι τις ακτές της Κερύνειας.

Όμως, η ψυχή και το πνεύμα του ελεύθερα πια από το σώμα, σαν αετός φτερουγίζουν στις βουνοκορφές του Πενταδακτύλου, αγναντεύουν τις ακτές της Κερύνειας και μας υποδεικνύουν το καθήκον μας, ότι τα σύνορά μας δεν είναι η κατοχική γραμμή και το συρματόπλεγμα της ντροπής, αλλά οι ακτές και η θάλασσα της Κερύνειας.

Αγαπημένε μας γιατρέ,
η φυσική σου παρουσία μας λείπει,
όμως η πεφωτισμένη φυσιογνωμία σου συνεχίζει και θα συνεχίζει να μας εμπνέει.
Οι αγώνες σου μας καθοδηγούν ως φωτεινός οδοδείκτης, να συνεχίσουμε την πορεία που εσύ χάραξες για λευτεριά της μαρτυρικής μας πατρίδας, για δημοκρατία και σοσιαλισμό.
Συμπατριώτισσες και συμπατριώτες,
Σήμερα σεμνά και ταπεινά μνημονεύουμε τον τελευταίο μεγάλο μιας γενιάς πολιτικών, που σημάδεψε ανεξίτηλα την ιστορία της πατρίδας μας, του Ελληνισμού, της Ευρώπης, του Αφροασιατικού Απελευθερωτικού και Αντιαποικιακού Κινήματος.
Σήμερα μνημονεύουμε τον ιδρυτή και ιστορικό ηγέτη της ΕΔΕΚ με μερικούς από τους δικούς του στίχους.
«Όχι! Δεν δέχομαι να γονατίσω
Όχι! Με καρτερούν οι σύντροφοι στο συρματόπλεγμα
και οι νεκροί στον Πενταδάκτυλο
Να πεθαίνω ναι!
Να γονατίσω όχι!»
Η μνήμη σου αγαπημένε μας γιατρέ θα παραμείνει αιώνια.

Γραφείο Τύπου
Λευκωσία, 10 Απριλίου 2022